رویاسازان بکراندیش
در حال بارگذاری...
طراحی مراکز خرید و فروشگاه ها شاید بیشتر از باقی ساختمان ها تحت ثاتیر کاربر فضا باشه چون خیلی خوب می دونیم که تا زمانی که نوع کاربری فروشگاه و حتی مالکین آن مشخص نشده باشند امکان طراحی داخلی برای اون فضا وجود نداره. این در حالی است که بسیار از بناهای دیگه مثلا ساختمان های مسکونی قبل از مشخص شدن کاربر و مالک فضا می تونن طراحی و دکوراسیون بشن.
در مورد روند طراحی داخلی فروشگاه در مقاله " چگونه طرح های اولیه فضای داخلی فروشگاه را تهیه کنیم" توضیحات مفصلی رو ارائه دادم اما در این مقاله به طور مشخص روی ابعاد و استاندارد ها المان های عمومی در طراحی فضای فروشگاهی صحبت خواهم کرد.
در فضاهای فروشگاهی نوع کاربر و مخاطب فضا حرف اول رو در سبک طراحی داخلی می زنه. بنابراین تمامی استانداردهای طراحی داخلی فروشگاه بعد از مشخص شدن نوع کاربری فضا باید مد نظر طراح داخلی قرار بگیره.
برای تمام افراد وجود پارکینگ مناسب در دسترسی به فروشگاه و امکان خرید با آرامش موضوع مهمی هست. بسیاری از افراد قبل از حضور در محل به این موضوع فکر می کنن که آیا جای پارک مناسب در فضا وجود داره یا نه.... بنابراین ارتباط و دسترسی مناسب پارکینگ به فروشگاه موضوع مهمی هست.
ضمن اینکه امکان استفاده از وسایل نقلیه عمومی هم، به همان اندازه اهمیت پیدا میکنه. نکته اول در استاندارد های طراحی پارکینگ همان طور که در مقاله" بررسی عناصر کالبدی فروشگاه" توضیح دادم فاصله کم بین پارکینگ و ورودی فروشگاه است اما این نکته رو هم باید اضافه کنم که هر چند این موضوع در خیلی از جاها رعایت نمی شه اما بهتره که پارکینگ فروشندگان با پارکینگ خریداران جدا باشه.
از نظر اصول و قوانین استاندارد طراحی فضاهای تجاری و فروشگاهی حداکثر فاصله بین پارکینگ یا ایستگاه وسیله نقلیه عمومی با درب فروشگاه 200 متر باید باشد. و برای هر 50 متر مربع از مساحت واحد تجاری حداقل 1 یارکینگ نیاز است.
بهتر است که درب های ورودی تا جایی که مقدور است هم سطح زمین باشید تا آسایش افراد سالمند و معلول نیز فراهم بشه. عرض ورودی فروشگاه های بزرگ باید بین حداقل 3 متر و حداکثر 5 متر باشد. و برای فروشگاه های کوچکتر این عدد از 160 سانتی متر نباید کم تر بشود. عمق فضاهای ورودی هم حداقل باید 140 سانتی متر در نظر باشه.
حداقل فاصله ای که باید بین دو درب کنار هم وجود داشته باشه به این صورت هست که اگر هر دو به سمت بیرون باز می شن این فاصله باید 120 سانتی متر باشه و اگر هر دو به سمت داخل باز می شن این فاصله باید تا 280 سانتی متر افزایش پیدا کنه.
در قسمت ورودی باید سایه بان در نظر گرفته بشه و عرض این سایبان هم حداقل باید 140 سانتی متر باشد به همین دلیل است که درب های ورودی اغلب کمی عقب نشینی دارند. اگر فروشگاه نسبت به تراز زمین اختلاف سطح دارد حتما باید رمپ معلول با عرض حداقل 120 سانتی متر در نظر گرفته شود.
حداقل عرض راهرو ها باید 120 سانتی متر باشه. و اگر در مسیر راهرو ها اختلاف سطح وجود داشته باشه باید از سطح شیبدار استفاده کرد. که طول سطح شیب دار معمولا بین 3 تا 9 متر خواهد بود. اما به ازای هر 5 متر افزایش طول سطوح شیبدار باید هم به عرض آن اضافه بشه و هم0.5 درصد از شیب رمپ کاهش پیدا کنه.
با توجه به اینکه فروشگاه به صورت مستقل باشد یا در یک مجموعه تجاری استاندارهای متفاوتی در طراحی داخلی اون وجود داره البته اعداد این استاندارد ها متفاوت نیستند فقط برای هر کدام باید نکات خاصی را در موقع طراحی مد نظر قرا داد.
اگر مغازه در یک مجتمع تجاری قرار گرفته باشد حداقل عرض آن 3 متر و حداقل مساحت آن 12 متر مربع باید باشد. اما اگر قرار باشه راهروهای عبور های مشتریان از بین ردیف های کالا طراحی بشه این اعداد کمی بزرگ تر میشه، به این صورت که حداقل عرض مغازه بین 3.5 تا 4.5 متر و حداقل عمق آن باید حدود 18 تا 19 متر باشه.
ارتفاع سقف مغازه حدودا 1 متر از ارتفاع فضاهای مسکونی بیشتر است، این اندازه حداقل 3.8 تا 4 متر است.
منظور از سیستم های ارتباطی عمودی پلکان ها، آسانسورها، پله برقی ها و در صورت بزرگ بودن فضای تجاری پله های فرار است. که پله های فرار قاعدتا برای فروشگاه هایی که بیشتر از سه طبقه هستند استفاده می شه.
مسیرهای ارتباطی پلکانی در فروشگاه های بزرگ اغلب استفاده ی چندانی ندارد. افراد ترجیح می دهند از طریق پله برقی ها و یا آسانسورها طبقات فروشگاه را ببینند اما استانداردهای طراحی پلکان در این فضاها مانند استاندارد های فضای مسکونی است. به این صورت که حداکثر ارتفاع پله 18 سانتی متر و و کف پله ها هم 30 سانتی متر است.
کم ترین میزان عرض پلکان ها 90 سانتی متر می باشد اما در ررابطه با بخش های تجاری این عدد تا 120 سانتی متری افزایش پیدا می کنه. اندازه عرض پاگرد در کم ترین حالت باید 110 سانتی متر باشد و تعداد پله های بین هر پاگرد همان 12 پله است، اما معمولا این عدد 8 یا 9 پله است.
هر چند که در مطالب قبل توضیح دادم که حداکثر استفاده از زیر بنای تجاری الویت اصلی در طراحی فضاهای فروشگاهی ست اما برای دسترسی به طبقات ناگیز به استفاده از پله ها و خصوصا پله های برقی هستیم. این وظیفه ی طراح است که در عین انتخاب فرم و شکل مناسب برای پله ها امنیت افراد را هم در نظر بیگیرد.
به عنوان مثال پلکان های شیشه ای هر چند باعث ایجاد شفافیت در مسیر حرکت به طبقات می شوند اما از نظر روانشناسی تاثیر روانی مطلوبی برای مخاطبان ندارند و به آنها احساس عدم امنیت و آرامش در حین حرکت بر روی این نوع پله ها را می دهند.
اگر فاصله بین طبقات بیشتر از 3.5 متر باشد بهترین وسیله برای ایجاد ارتباط عمودی بین طبقات پله های برقی هستند. حداکثر میزان شیب پله برقی ها اگر ارتفاع سقف کم تر از 6 متر باشد، 30 درجه است اما اگر ارتفاع سقف بیشتر از این عدد باشد، شیب پله برقی ها تا 35 درجه افزایش پیدا می کنه. عرض پله برقی ها از عرض پلکان های معمولی کم تر بوده و حدود 100 سانتی متر است.
در مورد آسانسورها هم باید بگم که اگر تعداد طبقات ساختمان بیشتر از 4 طبقه باشد حتما و 100 درصد الزامی است که از آسانسور استفاده بشه. و قاعدتا تعداد و حجم افرادی که در فضا تردد می کنند تعیین کننده ی ظرفیت آسانسور است. در فضاهای عمومی عرض کابین آسانسورها حداقل 130 سانتی متر و عمق آنها حداقل 200 سانتی متر است.
نکته اول در طراحی سرویس بهداشتی برای فروشگاه ها این است که سرویس ها نباید مستقیما از خیابان دسترسی داشته باشند. دلیل این موضوع تا حد زیادی به تامین امنیت فروشگاه مربوط می شه. علاوه بر اینکه سرویس های بهداشتی اقایان و خانم ها باید جدا باشه.
اگر فروشگاه چند طبقه باشد سرویس های بهداشتی به سه حالت در هر طبقه می تونن جانمایی بشن:
در ضمن برخی ابعاد و استاندارد هم در این زمینه وجود داره:
علاوه بر این در ساختمان های عمومی حداقل یک سرویس بهداشتی برای افراد معلول باید طراحی بشه و در این حالت باید حداقل قطر برای چرخش ویلچر 150 سانتی متر باشد.
سخن آخر
مواردی که بهشون اشاره کردم بخش بسیار اندک و خلاصه شده ای از ضوابط طراحی فضاهای فروشگاهی است. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می تونید به کتاب های مرجعی چون " نویفرت" و "تایم سیور" مراجعه کنید.
دراین کتاب ها نکات بسیار جامعی در مورد استاندارهای بخش های کلی و جزئی فضاهای تجاری اشاره خواهد شد. که برای طراح زمان بندی و احتمال خطا در طراحی را کاهش خواهد داد.
اما در مقالات دیگر این سایت اطلاعاتی در مورد جزییات و استانداردها و ابعاد و اندازه های قفسه های فروش ارائه داده شده. در این راستا می تونید به مقاله " طراحی حوزه ی فروش کالا" مراجعه بفرمایین.
فراموش نکنیم که هدف از ارائه تمامی این مطالب توجه به عناصر زیبایی شناسی در طراحی پروژه ها ست. و طراحان رو به طراحی و اجرای فضاهای داخلی و در واقع دکورهای خلاق و جذاب نزدیک تر می کنه.
طراحی مراکز خرید و فروشگاه ها شاید بیشتر از باقی ساختمان ها تحت ثاتیر کاربر فضا باشه چون خیلی خوب می دونیم که تا زمانی که نوع کاربری فروشگاه و حتی مالکین آن مشخص نشده باشند امکان طراحی داخلی برای اون فضا وجود نداره. این در حالی است که بسیار از بناهای دیگه مثلا ساختمان های مسکونی قبل از مشخص شدن کاربر و مالک فضا می تونن طراحی و دکوراسیون بشن.
در مورد روند طراحی داخلی فروشگاه در مقاله " چگونه طرح های اولیه فضای داخلی فروشگاه را تهیه کنیم" توضیحات مفصلی رو ارائه دادم اما در این مقاله به طور مشخص روی ابعاد و استاندارد ها المان های عمومی در طراحی فضای فروشگاهی صحبت خواهم کرد.
در فضاهای فروشگاهی نوع کاربر و مخاطب فضا حرف اول رو در سبک طراحی داخلی می زنه. بنابراین تمامی استانداردهای طراحی داخلی فروشگاه بعد از مشخص شدن نوع کاربری فضا باید مد نظر طراح داخلی قرار بگیره.
برای تمام افراد وجود پارکینگ مناسب در دسترسی به فروشگاه و امکان خرید با آرامش موضوع مهمی هست. بسیاری از افراد قبل از حضور در محل به این موضوع فکر می کنن که آیا جای پارک مناسب در فضا وجود داره یا نه.... بنابراین ارتباط و دسترسی مناسب پارکینگ به فروشگاه موضوع مهمی هست.
ضمن اینکه امکان استفاده از وسایل نقلیه عمومی هم، به همان اندازه اهمیت پیدا میکنه. نکته اول در استاندارد های طراحی پارکینگ همان طور که در مقاله" بررسی عناصر کالبدی فروشگاه" توضیح دادم فاصله کم بین پارکینگ و ورودی فروشگاه است اما این نکته رو هم باید اضافه کنم که هر چند این موضوع در خیلی از جاها رعایت نمی شه اما بهتره که پارکینگ فروشندگان با پارکینگ خریداران جدا باشه.
از نظر اصول و قوانین استاندارد طراحی فضاهای تجاری و فروشگاهی حداکثر فاصله بین پارکینگ یا ایستگاه وسیله نقلیه عمومی با درب فروشگاه 200 متر باید باشد. و برای هر 50 متر مربع از مساحت واحد تجاری حداقل 1 یارکینگ نیاز است.
بهتر است که درب های ورودی تا جایی که مقدور است هم سطح زمین باشید تا آسایش افراد سالمند و معلول نیز فراهم بشه. عرض ورودی فروشگاه های بزرگ باید بین حداقل 3 متر و حداکثر 5 متر باشد. و برای فروشگاه های کوچکتر این عدد از 160 سانتی متر نباید کم تر بشود. عمق فضاهای ورودی هم حداقل باید 140 سانتی متر در نظر باشه.
حداقل فاصله ای که باید بین دو درب کنار هم وجود داشته باشه به این صورت هست که اگر هر دو به سمت بیرون باز می شن این فاصله باید 120 سانتی متر باشه و اگر هر دو به سمت داخل باز می شن این فاصله باید تا 280 سانتی متر افزایش پیدا کنه.
در قسمت ورودی باید سایه بان در نظر گرفته بشه و عرض این سایبان هم حداقل باید 140 سانتی متر باشد به همین دلیل است که درب های ورودی اغلب کمی عقب نشینی دارند. اگر فروشگاه نسبت به تراز زمین اختلاف سطح دارد حتما باید رمپ معلول با عرض حداقل 120 سانتی متر در نظر گرفته شود.
حداقل عرض راهرو ها باید 120 سانتی متر باشه. و اگر در مسیر راهرو ها اختلاف سطح وجود داشته باشه باید از سطح شیبدار استفاده کرد. که طول سطح شیب دار معمولا بین 3 تا 9 متر خواهد بود. اما به ازای هر 5 متر افزایش طول سطوح شیبدار باید هم به عرض آن اضافه بشه و هم0.5 درصد از شیب رمپ کاهش پیدا کنه.
با توجه به اینکه فروشگاه به صورت مستقل باشد یا در یک مجموعه تجاری استاندارهای متفاوتی در طراحی داخلی اون وجود داره البته اعداد این استاندارد ها متفاوت نیستند فقط برای هر کدام باید نکات خاصی را در موقع طراحی مد نظر قرا داد.
اگر مغازه در یک مجتمع تجاری قرار گرفته باشد حداقل عرض آن 3 متر و حداقل مساحت آن 12 متر مربع باید باشد. اما اگر قرار باشه راهروهای عبور های مشتریان از بین ردیف های کالا طراحی بشه این اعداد کمی بزرگ تر میشه، به این صورت که حداقل عرض مغازه بین 3.5 تا 4.5 متر و حداقل عمق آن باید حدود 18 تا 19 متر باشه.
ارتفاع سقف مغازه حدودا 1 متر از ارتفاع فضاهای مسکونی بیشتر است، این اندازه حداقل 3.8 تا 4 متر است.
منظور از سیستم های ارتباطی عمودی پلکان ها، آسانسورها، پله برقی ها و در صورت بزرگ بودن فضای تجاری پله های فرار است. که پله های فرار قاعدتا برای فروشگاه هایی که بیشتر از سه طبقه هستند استفاده می شه.
مسیرهای ارتباطی پلکانی در فروشگاه های بزرگ اغلب استفاده ی چندانی ندارد. افراد ترجیح می دهند از طریق پله برقی ها و یا آسانسورها طبقات فروشگاه را ببینند اما استانداردهای طراحی پلکان در این فضاها مانند استاندارد های فضای مسکونی است. به این صورت که حداکثر ارتفاع پله 18 سانتی متر و و کف پله ها هم 30 سانتی متر است.
کم ترین میزان عرض پلکان ها 90 سانتی متر می باشد اما در ررابطه با بخش های تجاری این عدد تا 120 سانتی متری افزایش پیدا می کنه. اندازه عرض پاگرد در کم ترین حالت باید 110 سانتی متر باشد و تعداد پله های بین هر پاگرد همان 12 پله است، اما معمولا این عدد 8 یا 9 پله است.
هر چند که در مطالب قبل توضیح دادم که حداکثر استفاده از زیر بنای تجاری الویت اصلی در طراحی فضاهای فروشگاهی ست اما برای دسترسی به طبقات ناگیز به استفاده از پله ها و خصوصا پله های برقی هستیم. این وظیفه ی طراح است که در عین انتخاب فرم و شکل مناسب برای پله ها امنیت افراد را هم در نظر بیگیرد.
به عنوان مثال پلکان های شیشه ای هر چند باعث ایجاد شفافیت در مسیر حرکت به طبقات می شوند اما از نظر روانشناسی تاثیر روانی مطلوبی برای مخاطبان ندارند و به آنها احساس عدم امنیت و آرامش در حین حرکت بر روی این نوع پله ها را می دهند.
اگر فاصله بین طبقات بیشتر از 3.5 متر باشد بهترین وسیله برای ایجاد ارتباط عمودی بین طبقات پله های برقی هستند. حداکثر میزان شیب پله برقی ها اگر ارتفاع سقف کم تر از 6 متر باشد، 30 درجه است اما اگر ارتفاع سقف بیشتر از این عدد باشد، شیب پله برقی ها تا 35 درجه افزایش پیدا می کنه. عرض پله برقی ها از عرض پلکان های معمولی کم تر بوده و حدود 100 سانتی متر است.
در مورد آسانسورها هم باید بگم که اگر تعداد طبقات ساختمان بیشتر از 4 طبقه باشد حتما و 100 درصد الزامی است که از آسانسور استفاده بشه. و قاعدتا تعداد و حجم افرادی که در فضا تردد می کنند تعیین کننده ی ظرفیت آسانسور است. در فضاهای عمومی عرض کابین آسانسورها حداقل 130 سانتی متر و عمق آنها حداقل 200 سانتی متر است.
نکته اول در طراحی سرویس بهداشتی برای فروشگاه ها این است که سرویس ها نباید مستقیما از خیابان دسترسی داشته باشند. دلیل این موضوع تا حد زیادی به تامین امنیت فروشگاه مربوط می شه. علاوه بر اینکه سرویس های بهداشتی اقایان و خانم ها باید جدا باشه.
اگر فروشگاه چند طبقه باشد سرویس های بهداشتی به سه حالت در هر طبقه می تونن جانمایی بشن:
در ضمن برخی ابعاد و استاندارد هم در این زمینه وجود داره:
علاوه بر این در ساختمان های عمومی حداقل یک سرویس بهداشتی برای افراد معلول باید طراحی بشه و در این حالت باید حداقل قطر برای چرخش ویلچر 150 سانتی متر باشد.
سخن آخر
مواردی که بهشون اشاره کردم بخش بسیار اندک و خلاصه شده ای از ضوابط طراحی فضاهای فروشگاهی است. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می تونید به کتاب های مرجعی چون " نویفرت" و "تایم سیور" مراجعه کنید.
دراین کتاب ها نکات بسیار جامعی در مورد استاندارهای بخش های کلی و جزئی فضاهای تجاری اشاره خواهد شد. که برای طراح زمان بندی و احتمال خطا در طراحی را کاهش خواهد داد.
اما در مقالات دیگر این سایت اطلاعاتی در مورد جزییات و استانداردها و ابعاد و اندازه های قفسه های فروش ارائه داده شده. در این راستا می تونید به مقاله " طراحی حوزه ی فروش کالا" مراجعه بفرمایین.
فراموش نکنیم که هدف از ارائه تمامی این مطالب توجه به عناصر زیبایی شناسی در طراحی پروژه ها ست. و طراحان رو به طراحی و اجرای فضاهای داخلی و در واقع دکورهای خلاق و جذاب نزدیک تر می کنه.
