طراحی داخلی  فضای فرهنگی دارای ضوابط و قوانین متنوعی هست که میتونه حتی پوسته شهر رو دستخوش تغییر قرار بده. تعریف فضای فرهنگی یا تعریف مجموعه فرهنگی بستگی به موقعیت طراحی یا اجرایی پروژه داره.

در این مقاله در رابطه با ریزفضاهایی صحبت خواهم کرد که در طراحی داخلی یک فضای فرهنگی باید در نظر گرفته بشه.

فضای سالن نمایش یکی از پیچیده ترین فضاهایی هست که طراح و یا معمار برای طراحی و دیزاین باهاش رو به رو میشه. استانداردها و ضوابط طراحی داخلی فضاهای نمایشی بسیار خاص و پیچیده ست خصوصا که موضوع آکوستیک و فراهم بودن دید مناسب برای تماشاچیان باید در طراحی داخلی، انتخاب متریال و همین طور چیدمان صندلی ها در نظر گرفته بشه.

علاوه برای، محدوده ی طراحی داخلی فضاهای نمایش، شامل طراحی یک سری ریز فضا می شه که در ادامه آنها رو توضیح میدیم.

اولین ریز فضایی که برای وارد شدن به فضا باهاش رو به رو میشیم و باید جوری طراحی بشه که از تجمع افراد جلوگیری بشه و همه بتونن راحت بلیط بخرن و وارد سالن بشن و بهتره که ورود افراد به سالن به صورت خطی هست. قسمت ورودی سالن های نمایش به نوعی بخشی از فضای انتظار محسوب می شه، در نتیجه در نظر گرفتن ورودی فاخر و مناسب در طراحی داخلی  این بخش بسیار مهمه.

بعد از اینکه از قسمت ورودی وارد شدیم میرسیم به سالن انتظار.بهتره که برای افراد به اندازه ی 2 نفر فضای آزاد در نظر بگیریم که باعث ازدحام و شلوغی بیش از حد نشه.

به دلیل اینکه افراد ممکنه زمان زیادی در این فضا قرار بگیرن باید این فضا از نظر دکوراسیون داخلی و معماری بهترین شکل رو داشته باشه که از نظر روانی و جسمی باعث اذیت افراد نشه.

در واقع افراد زمان به نسبت زیادی رو در این فضا سپری می کنند که بهتره در چیدمان و دیزاین فضای نشستن دقت بشه. گاهی اوقات در معماری داخلی این بخش دیوارها به صورت گالری مانند دکوراسیون می شن تا افراد ضمن انتظار در این فضا سرگرم بشن.

این قسمت شامل کاربری خدماتی هست مثل کافی شاپ،غذا خوری و فروش اغذیه و باید به ازای هر میز 4 نفره 5.76 متر مربع فضا در نظر بگیریم.

در رابطه با طراحی سرویس های بهداشتی در مقاله " اصول طراحی سرویس های بهداشتی" صحبت شد، اما سرویس های بهداشتی مکان های عمومی دارای ویزگی های خاصی هست یک اینکه این فضا نباید در دید کامل باشه و باید در قسمتی جایگذاری بشه که راحت بهش دسترسی داشته باشن و جزء فضاهای خدماتی هست.

طراحی داخلی و دکوراسیون این سالن به عواملی مثل نوع تئاتر و نمایش و نوع صحنه بستگی داره. به طور کلی طراحی صحنه و سالن های نمایش شاخه خاص و ویژه ای از رشته ی معماری و طراحی داخلی محسوب می شه.

یکی از عنصرهایی که تو فرم و طراحی فضا تاثیر داره تعداد صندلیه ، مثلا تعداد صندلی زیاد باعث اجرای فعالیتهای متنوع و درآمد زیاد میشه اما تعداد صندلی کم زاویه دید بهتر و ایجاد صمیمیت میکنه. در واقع تامین دید مناسب به سن مهم ترین موضوع طراحی داخلی سالن های نمایش محسوب می شه.

طراحی تئاترهای یک بالکنی نسبت به چند بالکنی ارجحیت دارن هم از نظر نیروی کار و  هم طراحی محل خروج ساده تر. در واقع تماشاچیان هم راحت تر عبور و مرور می کنند و مشکل سالن های چند بالکنی مثل حبس صدا رو هم ندارن.

این قسمت از فضا به عنوان قلب تئاتر هست بنابراین طراحی و دکوراسیون صحنه خیلی اهمیت داره، خصوصا که مکانی هست که مجموعه ای از فعالیت ها برای دستیابی به بازتابی حیاتی و تاثیر گذار در تجربیات کسانی که به تماشا میان صورت میگیره. در این قسمت باید راهی برای فرار باشه بجز این مواردی که برای دیزاین فرم گفته شد ،صحنه هم دارای بخش های مختلف هست.

بخش مهم دیگه در طراحی صحنه تاق زیر سقف جهت سوار کردن دکور هست. این قسمت محلی ست در بالای صحنه ، که برای آویزون کردن تجهیزات نور و صحنه مورد استفاده قرار می گیره. بین تاق و سقف باید 2.10 متر یا بیشتر فاصله باشه.

این بخش شامل طراحی فضاهای زیر می شه که ضمن دیکوراسیون و چیدمان باید در نظر گرفته بشه:

-اتاق تعویض لباس : این یه فضای خصوصی هست و تمام حریم ها مخصوصا برای خانم ها باید حفظ شه که جزء فضای کاربردی و اصلی سالن محسوب می شه.در طراحی و چیدمان این قسمت باید انبار لباس هم در نظر بگیریم

-اتاق گریم: این فضا با سن ارتباط مستقیمی داره و نباید بدون صدا و نور کافی باشه. در جانمایی فضاهای این قسمت باید سرویس بهداشتی هم باید قرار بگیره.از نظر فضای مورد نیاز هم باید جوری باشه که گریمور راحت حرکت کنه که به طور معمول 2.38 متر مربع فضا نیازه.

-اتاق نور و صدا : این اتاق بین نور پردازی و صدا پرداز مشترکه و باید دید مستقیمی به قسمتی که اجرا در آن صورت میگیره داشته باشه و برای جایگذاری این اتاق هم تو قسمت پشت سالن تو ارتفاع باشه. پله هایی برای ارتباط نیازه و به انبار هم به اندازه 12 متر مربع هم باید باشه.

-اتاق کارگردان : این اتاق اندازه ش 9 متر مربع هست و کنار سن قرار داره تا کارگردان بتونه به طوری که دیده نشه در زمان که اجرا صورت میگیره بصورت مستقیم در ارتباط باشه.

-اتاق گروه موسیقی : یکی از بخش های مهم تئاتر ،اجرای ملودی های منظم در سکانس های مختلفه و مهمه به طور هم زمان کار موسیقی و اجرا باهم پیش بره برای همین برای گروه موسیقی فضایی رو در نظر میگیریم.این فضا باید جوری باشه که سرپرست جایی قرار داشته باشه که کل گروه رو زیر نظر داشته باشه و همینطور جایی برای قرار گیری سازها هم در نظر بگیریم.

-اتاق استراحت : اتاقی هست که گروه قبل از اجرا در این فضا تمرکز میکنن و بعد از اجرا هم استراحت میکنن. فضای کافی برای 8 تا کاناپه و یه میز 6 متر مربع هست.

-اتاق مطالعه : اتاقی هست که گروه در آن سناریو رو میخونن و باهم تمرین میکنن و فضایی به اندازه 41.87 متر مربع برای 20 نفر لازمه.

-اتاق مصاحبه : این اتاق یه میز و 10 تا صندلی داره و ابعادشم 16.2 متر مربع هست.

دیواره آتش : این دیواره ها باید در تمامی سالن های استاندارد تئاتر باشه تا در مواقع اضطراری و خطر مثل پرده پایین بیاد و حد فاصلی بین سن اجرا و قسمت تماشاگران باشه.

طراحی داخلی و چیدمان این بخش شامل 3 فضا هست اتاق مدیریت ،بخش حسابداری و اتاق آرشیو .

1. اتاق مدیریت : این اتاق باید در بهترین نقطه قرار بگیره و معمولا هم با اتاق جلسات ترکیب میشه که اندازش 35 متر مربع هست.

2. بخش حسابداری : این بخش دارای 3 فضا هست ، بخش اول  خود اتاق به اندازه ی 16 متر مربع ، فضای بایگانی به اندازه ی 5 متر مربع و برای مرکز کامپیوتر هم به اندازه ی 16 متر مربع.

3. اتاق آرشیو: برای اتاق بایگانی که 15 تا فایل رو در خودش جا میده 9 متر مربع برای مسئول اتاق نیازه.

این بخش هم دارای 3 قسمته ، موتور خانه ، انبار مرکزی و پارکینگ.

1.موتور خانه : 

باید جایی باشه که بتونه به همه سالن سرویس بده و اندازش 50 متر مربع هست.

2.انبار مرکزی :

چون همه قسمتا به انبار نیاز دارن فضای انبار مرکزی نباید زیاد بزرگ باشه در حد 25 متر مربع.

3.پارکینگ:

مساحت این فضا 750 متر مربع هست و اگه در قسمت زیر ساختمان باشه باید براش رمپ و تهویه مناسب در نظر بگیریم.

طراحی داخلی موزه زمانی موفقه که بتونه هنر و عملکرد رو به صورت صحیح ترکیب کنه.امروزه موزه هارو جوری طراحی و دکوراسیون میکنن که حالت دعوت کنندگی بیشتری داشته باشه و تعداد بازدیدکنندگان بیشتر بشه .

 قبلا موزه ها جایی بود برای تحقیق و مرکز فرهنگی اما امروزه فضایی هست برای گردهمایی،یادگیری فرهنگی – هنری و مرکز فروش اشیاء و دارای فضاهایی مثل بوتیک،تئاتر و رستوران که باعث جذاب شدن این فضا شده.

امروزه طراحان و معماران برای طراحی داخلی موزه ها خلاقیت و نو آوری  خودشونو بیشتر بکار میبرن و ارزش هنری بیشتر میشه و در معماری مدرن برای این فضا ، حجم خارجی بیشتر اهمیت پیدا کرده.

سایتی که موزه در آن ساخته میشه باید دارای امتیازاتی باشه مثلا جایی قرار بگیره که دسترسی همه بهش آسان باشه و بخاطر خصلت فرهنگی بهتره کنار کتابخانه و مدرسه و دانشگاه یا کاربری های فرهنگی باشه.

امروزه موزه ها در میان فضایی سرسبز مثل پارک ساخته میشن به چند علت مثلا به دلیل وجود درختان هوا تصفیه میشه و رطوبت لازم هم ایجاد میشه و یه علت مهمش هم اینکه وقتی هوا مساعد باشه میتونیم بخشی از مجموعه رو بیاریم وارد محوطه سرسبز کنیم .

تزئینات داخلی و دکوراسیون ساختمان موزه و همینطور خود ساختمان باید به سبک و روش معمول در جامعه باشه و در برگیرنده ی جنبه هایی از هنر و تاریخ هم باشه و همچنین مصالح مورد استفاده برای ساخت موزه هم باید با شرایط اقلیمی زیست بوم هماهنگ باشه.

در معماری داخلی و طراحی موزه، در نظر گرفتن یکسری از ریز فضاها جزء الزامات هست اما یکسری از فضاها هم می تونه با نظر طراح به مجموعه اضافه بشه. در ادامه برخی از فضاهای الزامی رو معرفی خواهم کرد:

1: طراحی لابی و عناصر وابسته به آن : این بخش شامل تالار ورودی ، گیشه فروش بلیط ، فضای انتظار و نشستن، حوزه ی فروش انتشارات و محصولات فرهنگی، برخی از بخش هایی که برای نیاز های عمومی مردم مثل تلفن و انیترنت و صندوق پست لازم هست، و بخش های دسترسی های عمودی مثل رمپ و پله و آسانسور.

2: تالار ورودی: در طراحی داخلی تالار های ورودی جانمایی و دیزاین در ورودی طوری باید انجام بشه که نگهبان و کنترل گر ورود و خروج به خوبی بتونه به فضا تسلط داشته باشه، شرایط مطلوب در جانمایی در ورودی این هست که فضای موزه فقط یک در برای طردد داشته باشه. در واقع در این حالت به نوعی تامین امنیت فضا از نظر طراح داخلی هم در نظر گرفته شده.

البته لازم به ذکر هست که در ورودی به موزه باید به لابی منتهی بشه، در طراحی داخلی و دکور درهای ورودی موزه ها بیاد توجه کرد که جزییات تزیینات باید با علاوه بر ساده گی با معماری بومی و معمول اون منطقه هماهنگی داشته باشه. از نظر ابعاد و اندازه هم باید توجه کرد که طردد حجم زیادی از افراد با مشکل مواجه نشه.

3: گیشه فروش بلیط: در معماری داخلی فضای موزه جانمایی گیشه ی فروش بلیط باید به نحوی باشه که دید کافی به فضای بیرونی حاصل بشه و طوری باشه که اگر لازم بود افراد برای تهیه بلیط در صف های طولانی منتظر بمونن، به نحوی آسایششون تامین بشه. در واقع نباد طوری طراحی و جانمایی بشه که افراد معابر عمومی رو اشغال کنند.

4: فضای انتظار و نشیمن: طراحی داخلی و دیزاین این بخش باید بسیار خیره کننده باشه، شاید بهتر باشه بگم که طراحی یا معمار داخلی در این فضا بیشتر از هر جای دیگه هنر طراحی و دیزاین خودش رو می تونه به نمایش بزاره. در واقع مبلمان و وسایل استفاده شده در طراحی داخلی و دکوراسیون این بخش تا حد زیادی نمایش دهنده ی سبک طراحی موزه هست.

فضای ورودی نیاید انقدر وسیع و گسترده باشه که مخاطب به محض حضور در اونجا احساس غریبی کنه و نه انقدر کوچیک باشه که برای خسته کننده به نظر بیاد. در واقع از نظر ابعاد و اندازه باید طوری باشه که وقتی افراد به صورت گروهی و دست جمعی وارد موزه می شن بتونن کنار هم به راحتی جمع بشن و مذاکره و صحبت کنند.

از نظر در نظر گرفتن تعداد صندلی ها باید بشگم که این فضا رو نباید با حجم عظیمی از صندلی ها اشغال کرد، در واقع به ازای هر صد نفر در نظر گرفتن 10 نشیمنگاه در طراحی داخلی این فضا کافی ست.

یکی از المان هایی که هنگام چیدمان وسایل و دکوراسیون فضا باید در نظر گرفت،  این هست که نقشه های راهنمای فضا باید به وضوع بر روی دیواره ها نصب بشن تا افراد بتونن فضاهای مختلف موزه رو ببینن و فضایی که مد نظرشون هست رو انتخاب کنن.

علاوه بر این از المان های دیگه ی دکوراسیون این فضا ساعت دیواری، تلفن عمومی، صندوق پست و پیشنهادات و انتقادات هست.

5: گالری و تالارهای نمایش آثار: با توجه به این که تنوع زیادی در آثار هنری می تونه وجود داشته باشه معماری داخلی و طراخی داخلی فضاهای گالری ها باید بسیار انعطاف پذیر باشه، به این معنی که آثار مختلف با تنوع فرمی و حجمی متفاوت بتونن در فضا جانمایی بشن.

اما بید بگم که این انعطاف پذیری تغییری در چهرچوب کلی فضا نخواهد داشت به این معنی که در نظر گرفتن فضای ورودی و خروجی و سیستم های روشنایی و فنی از همان اصول و ضوابط خوودشون پیروی خواهد کرد.

به منظور اینکه فضاهای موزه ها انعطاف پذیری بیشتری داشته باشن، متریالی که برای طراحی داخلی و دکوراسیون بخش های مختلف استفاده می شه می تونه از پانل های سبک ساخته بشه که به راحتی قابلیت جابه جایی و تغییر داشته باشه. البته بسیاری از این پانل های سبک به راحتی در هم چفت و قفل می شن.

البته در طراحی داخلی و دکوراسیون بسیاری از موزه های استفاده کردن از پانل های سبک متداول نیست و طراح سعی می کنه که از شیوه های سنتی استفاده کنه و تالار ها به صورت ثابت طراحی بشن.

علاوه براین درهای تالار های نباید به صورت متعدد باشه و هنگام معماری داخلی باید دقت بشه که تالارها به صورت موازی ساخته نشن چون در این حالت احتمال گم کردن راه برای بازدید کننده زیاد می شه. اگر چند تالار وجود داشته باشه بهتره که یک رهرو در میان اونها در نظر گرفته بشه تا بازدید کننده مسیر رو گم نکنه.

6: ویترین های نمایش آثار: طراحی داخلی و چیدمان موزه ها شامل تعداد زیادی ویترین می شه که اثار داخل اونها قرار می گیرن، باید توجه کرد که ویترین ها هم مثل تالار های باید انعطاف پذیر طراحی و دکور بشن. البته شکل و ابعد ویترین های نمایش که معمولا به صورت عمودی هست تا حد زیادی به تنوع اثار موزه بستگی داره.

البته گاهی ماهیت اشیاء وابعاد اونها ایجاب می کنه که ویترین ها به صورت افقی ساخته بشن. جنس شیشه ی ویترین ها باید محکم و نشکن باشه و و علاوه بر داشتن شفافیت کامل به بایراق آلات مناسب به خوبی به هم چفت و بست پیدا کنه.

این فضا یکی از فضاهای جانبی موزه هاست که می تونه با توجه به فصل ها و مناسبت های مختلف طراحی و دیزاین بشه. اما باید بگم که تالارهای موقت یکی از الزامات موزه های امروزی هم محسوب می شه. چون می تونه با مقاصد و اهداف مختلف چیدمان و دکور بشه. اما از نظر اصول اولیه مثل ایمنی و تجهیزات استاندارد باید اصول معماری داخلی داخلش رعایت بشه.

کتابخانه های موزه ها به نوعی محلی برای نگهداری اسناد و مدارک محسوب می شن. به نحوی که کتب چاپی و نسخ قدیمی اثار معمولا در فضای امن اونها نگهداری می شه. البته در نظر گرفتن این فضا در معماری داخلی موزه ها به نحوی به وسعت موزه هم بستگی داره.

سخن آخر:

به واسطه تفاوت فرهنگی در هر نقطه از جهان طراحی داخلی یک مجموعه فرهنگی متفاوته. علاوه بر موقعیت مکانی یک ساختمان فرهنگی، طراحی و دکوراسیون داخلی عرصه یا ساختمان هایی مانند: موزه، گالری ،فرهنگسرا،کتابخانه ،سینما، تئاتر، آمفی تئاتر به همراه ریزفضاهایشان دارای جزئیات اجرائی متفاوتی هست.